Қазір әлемде Ислам дініне қызығушылық артып келеді. Соның ішінде Оңтүстік Кореяның Исламға деген ықыласы бөлек. Кәрістердің дәстүрлі діни нанымы Будда және Конфуций ілімдерімен тығыз байланысты. Дегенмен олар XV ғасырда Ислам дінімен алғаш рет танысқан еді. Ол уақытта Ислам діні бұл елде дами алмады. Кейін 50-жылдардағы Корея соғысы кезінде Корей түбегіне Ислам діні қайта кірді. Ол кезде дінді БҰҰ-ның әскері құрамында болған мұсылман түріктер жеткізді.
Түріктердің ықпалымен Ислам діні Корей түбегіне таныла бастады. Көпшіліктің қолдауымен мешіт пен шағын діни орталық ашылды. Кореядағы мұсылман халықтарының басын қосатын мұсылман қауымдастығы белсенді жұмыс істей бастады. Айт секілді мұсылман мейрамдары үзбей мерекеленді.
Кейінгі уақытта Оңтүстік Кореяның мерзімді басылымдары мен ғылыми ортасы Исламға қатысты сөздерді жиі қолданатын болды. Демек бұл ел Ислам дінін танып келе жатыр деген сөз. Салыстырмалы түрде айтсақ, Ислам дініне қатысты сөздер басқа діндегі сөздерге қарағанда жиі қолданылады. Қазір мұндағы жұртшылық Ислам сөздеріне үрке қарамайды. Керісінше жиі насихатталып жатыр. Мәселен, мұсылмандардың қасиетті шаһары Мекке қаласының атауы Оңтүстік Кореяда жиі насихатталады. Себебі қазіргі таңда кәрістер үшін «Мекке» сөзінен асып түсер теңеу жоқ.
«Мекке» сөзін кәрістер қандай мақсатта қолданады? Көбіне бұл сөзді бір нәрсені көтермелеп, әспеттеп, деңгейінің биік екенін айтар кезде қолданады. Мұндай жағдай қазір бір ғана емес, түрлі салада кездесіп отыр. Мысалы, «мәдениеттің меккесі», «балалар әдебиетінің меккесі», «өнердің меккесі», «сауданың меккесі», «ғылымның меккесі», «өнеркәсіптің меккесі», «моданың меккесі» деген теңеулер пайда болды. Одан бөлек заманауи терминдер ішінде де кездеседі. Айталық, «стартаптың меккесі». Қараңыздар, технологиясы дамыған Оңтүстік Кореяда «технология мен инновацияның меккесі» деген теңеу қолданылады. Корея баспасөзі мен ғылыми зерттеулерінен мұндай тіркестерді көптеп кездестіруге болады. Бұл нені білдіреді? Біз мынадай бірқатар ой мен тұжырымға келдік.
Кореяда «өнердің меккесі» деген теңеу қала, өңір, музейлерді сипаттап айтқанда қолданылады. Мемлекеттік музейлерді телеарналар мен ютуб каналдар «өнердің меккесі» деп таныстырып жүр. Егер кәрістер «Мекке» сөзінің тарихи рөлі мен маңызын ұқпаса, оны «өнердің меккесі» деп айтар ма еді? Жоқ, әрине! Демек кәрістер «Мекке» сөзінің рөлі мен маңызын терең екенін ұғып, мақала тақырыбын ашатын болған соң қолдануда. Сондай-ақ кәрістің мәдени сала майталмандары «мәдениеттің меккесі» деп жазып келеді. Әсіресе мұндай тіркесті мәдени журналдардан көресіз. Ондай мақалалардың тақырыбын оқығанда, іштей сүйсініп, шүкірлік қыласың…
«Сауданың меккесі» деген теңеуді ғылыми және экономикалық тақырыптағы еңбектерден кездестірдік. Шынында Меккенің өзі ықылым заманнан бері нағыз сауда қаласы, сауданың отаны болды. Оған тарихи кезеңдер мен оқиғалар куә. Араб өңірінде сауда керемет дамыды. Қазір де Араб елдері саудадан кенде емес. Ислам дінінің о бастан сауданы құптайтынын айтпасақ та ел жақсы біледі. Араб даласы секілді Шығыс өңірі де – сауданың қайнаған қара қазаны. Кореяның экономистері мен ғылыми зерттеушілері жазбаларында «сауда мен экономиканың меккесі» деп жазып келеді. Қасиетті қаланың атауы көп тақырыптың шырайын келтіріп, маңызын көрсетіп қана қоймай, мүйізі қарағайдай мамандардың назарын тарта түсуде. Бір ғана сөз қаншама салмақ беріп тұр. Небір ғылыми мақаланың тақырыбына күн сәулесіндей нұрын шашып келеді.
«Ғылымның меккесі» деген теңеу Оңтүстік Корея ғылыми ортасының сөздік қорына кіргелі қай заман? Оны зерттеп жазып жатқан ешкім жоқ. Кореяда будда, христиан дінінің ұстанушылар көп. Ешқандай дін ұстанбайтындар да бар. Алайда Корея баспасөзінің өкілдері көбіне христиан дінін ұстанады. Алайда олар мақалаларында «ғылымның меккесі» деген теңеуді қолданады. Демек олар өз дінінен немесе елінің сөздік қорынан мақаласына лайықты теңеу таппаған деген сөз. Кәріс ғалымдары өздерінің ғылыми тақырыптарының атауын неге «ғылымның меккесі» деп қоюда? Олардың қанша ғылымды меңгеріп, қанша атағы шықса да, «Мекке» деген сөзден артық лайықты сөз таппағаны. Мекке сөзі олар үшін жаһандық деңгейді көрсетіп, уақыттық маңыздылықты, парасатты паш етіп, пәлсапәлық танытып, ғылыми актуалдықты қамтып тұр. Сондықтан Мекке қаласының атауы кәрістердің сөздік қорына өте ғажап, қажетті, пайдалы, тиімді, ұтымды, ерекше, мың ойды жеткізетін оңтайлы сөз болып сіңуде.
«Медициналық туризмнің меккесі Ганнамға келіңіз» деген тақырыппен шыққан мақала
«Өнеркәсіптің меккесі» деп кәрістер өнеркәсіпті дамытып отырған түрлі өңірін атап келеді. Бүгінде бұл теңеу басылым беттерінде өнеркәсіп саласының тұрақты сөз тіркесіне айналды. Осы сала бойынша кәрістер «өнеркәсіптің меккесінің» бірнешеуін тұрғызып, ел игілігіне жаратып отыр. Ірі-ірі өнеркәсіп орындарын ашып, ел экономикасына қуат қосты. Индустриялық жобаларды жүзеге асырып, бірқатар қаласын дамытты. Кеме, көлік жасау сияқты сан-саланы ерте игерді. Шығыстағы өнеркәсіптің меккесін тұрғызып, еліне пайда келтіруші мемлекеттің бірі – осы Оңтүстік Корея. Оған ешкім дау айта алмайды.
Кәрістер «технология мен инновацияның меккесі» деген сөзді де көп қолданады. Алайда бұл теңеуді Оңтүстік Кореяның өзіне айтсақ, жарасатын секілді. Кәрістер көптеген жаңа технологияны ойлап тауып, әлемді таңғалдырды. Бүгінде кәрістердің заманауи технологиясы алпауыт елдердің өзін қызықтырып отыр. Осындай ерекшелігі бар елдің баспасөзі мен ғылыми ортасы Ислам дініне қатысты сөздерді жиі қолданып, жазуын қалай түсінуге болады? Демек, бұл Ислам дінінің әлем халқының рухани қазынасына белсенді және тұрақты қызмет етіп отырғанын көрсетеді.
Мұсылмандардың қасиетті қаласы Мекке осылайша Оңтүстік Кореяның баспасөзі мен ғылыми ортасындағы қастерлі сөзге айналды. Мұның бәрі де Ислам дініне қатысты сөздердің араб жұртына ғана емес, бүкіл адамзатқа ортақ игілік екенін көрсетті. Мұсылман емес елдердің Мекке сөзін кеңінен қолданып жазуы Ислам дінінің кереметтігін байқатады. Қасиетті Меккенің орны мен рөлі басқа қаладан, басқа мекеннен биік екенін уақыттың өзі дәлелдеп отыр.
Дастан АҚАШ,
Шығыстанушы-корейтанушы,
халықаралық қатынастар магистрі
«Мұнара» газеті, №16, 2020 жыл