Адамдар өздерінің барлық материалдық және рухани тәжірибесімен бөлісу арқылы қоғамды құрады. Бұл бірлік пен ынтымақ пен ынтымақтастық сезімінің көрінісі. Бір-бірімізге көмектесу бізді өзіміз ететін құндылықтардың бірі болып табылады; Ынтымақтастық (материалдық немесе рухани болсын) нәтижесі болып табылатын ортақ пайдалану – адами қажеттілік.

Біз бәріміз бұл дүние тіршілігін тастаймыз. Біз кеткен бұл дүниеге қайта алмаймыз. Ешқашан қайтып оралмайтын бұл дүниені тастап кеткенде артымызда бізді батамен еске алатын адамдарды қалдырып, сөзіміз бен ісімізбен қабыл болатын өмірді аяқтау, әрине, өз мүддеміз үшін. Осы себепті дүниемізді бөлісу, қолымызда бар материалдық немесе рухани білімді басқаларға жеткізу  және соның нәтижесінде істеріміздің жақсы болуына ұмтылу тек біздің әлем үшін қажет емес,сонымен қатар біздің ақыретіміз үшін қажет. Пайғамбарымыз бір хадисінде амалдардың адам үшін қаншалықты құнды екеніне тоқталған:

«Үш нәрсе өлгендердің соңынан (қабірге) барады: отбасы, мал-мүлкі және амалдары. Олардың екеуі қайтып келеді, біреуі қалады. Оның отбасы мен мал-мүлкі қайтып келеді, бірақ амалдары (өзінде) қалады».

Дүние тіршілігінде адамдарға, жан-жануарларға, өсімдіктерге және барлық жаратылғандарға қайырымдылық жасауымыз керек. Өйткені өлген соң амал дәптеріміз жабылмайды, жасаған жақсылықтарымыз бен ізгі амалдарымыздың сауабы, артымызда қалдырған ізгі перзенттеріміздің сауабы, артта қалдырған ізгі білімдеріміз жетеді. Сүйікті Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) бізге жеткен хадисте былай делінген.

«Адам өлсе, оның барлық амалдарының сауабы бітеді. Бұл үш нәрседен басқа: Садақа, пайдалы білім және оған дұға ететін жақсы перзент».

Адам баласы өлгеннен кейін жақсылықтары жабылмайтын сауап жолдарының бірі – уақып. Ислам дінінің ізбасарларынан талап етіп отырған ізгілік пен қайырымдылықтағы бәсекелестік қағидасының көрінісі болып табылатын уақыптар тарих бойы мұсылман қоғамдарындағы бірлік пен ынтымақты нығайтуда, қоғамдық құрылымды нығайтуда, теңгерімсіздікті жоюда ең тиімді фактор болды.. Қасиетті Құран бізді әрқашан жақсылыққа шақырады:

«Әй, иман келтіргендер! Тапқандарыңның жақсысынан және сендерге жерден шығарған нәрселерден садақаға жұмсаңдар. Басқа бір аятта жақсылық жасаушылардың сауабы қандай екені былайша баяндалады: «Ол бар. Мал-мүлкін Алла жолында сарп етіп, артына шағымданбаған және кедейлердің жүрегін жараламағандар үшін Алладан ерекше сый бар, олар үшін қорқыныш жоқ және олар қайғырмайды». «Сүйген нәрселеріңнен (Алла жолында) жұмсамайынша, шынайы жақсылыққа жете алмайсыңдар. Не жұмсасаңдар да, Алла оны жақсы біледі».

«Кімде-кім бір жақсылыққа араша болса, оған да сол амалдан бір үлес болады. Кімде-кім бір жамандыққа араша болса, оған да оның үлесі болады. Алла әр нәрсенің сауабын беруші»

Басқа бір аятта мал-мүлкін игілікке жұмсағандарға мынадай теңеу жасалған. «Бақара» сүресінің 265-аятында былай делінген: «Мал-мүлкін Алланың разылығын іздеп, Алла жолында немесе кейбіреулерін Алланың жолында ұстау үшін жұмсайтындардың мысалы төбедегі әдемі баққа ұқсайды, оған қатты жаңбыр жауып, жемістер екі есе өсті. Мұндай бақта жаңбыр жаумаса да, жаңбыр жауады. Алла не істегендеріңді көруші»)

Сүйікті Пайғамбарымыз бізді мұсылман бауырларымыздың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағыттайды. Хадисте былай делінген:

 «Мұсылман басқа мұсылманның бауыры. Оған қысым жасамайды, жау қолына бермейді. Кім дін бауырының қажетін өтесе, Алла тағала оның да мұқтажын өтейді. Кімде-кім бір мұсылманның бір қиындығын кетірсе, Алла тағала қиямет күні оның бір қиындығын жеңілдетеді. «Кім бір мұсылманның айыбын жасырса, Алла тағала қиямет күні оның айыбын жасырады».

Қайырымдылық пен мейірімділік тек адамдарға ғана тән емес. Жануарларға деген мейірімділік Ұлы Жаратушыны разы етеді. Осы мәселеге қатысты сүйікті Пайғамбарымыздың бір хадисін сіздермен бөліскім келеді. Әбу Һурайра (р.а.) жеткізген хадисте былай делінген: – «Ертеде бір адам жолда келе жатып қатты шөлдепті. Ол құдық тауып, оған түсіп кетті; Ол суды алып сыртқа шықты. Шөлдегеннен тілі салбырап, дымқыл жерді жалап жатқан ит не көрді? Әлгі адам: «Мына ит де мен сияқты қатты шөлдеді» деп, бірден құдыққа түсіп, шұлығын суға толтырып, шұлығын аузына салып, жоғары көтеріліп, итке су берді. «Алла Тағала оның бұл әрекетіне риза болып, ол кісіні кешірді».

Сахабалары:

– Уа, Алланың Елшісі! Бізге жануарлардан сауап бар ма? деді олар. Ардақты Пайғамбар:

– «Әрбір тіршілік иесінің сауабы бар»– деді.

Басқа бір хадисте адамдардың жолдардағы мазалайтын нәрселерді алып тастау арқылы Алланың разылығына жететіндігі айтылған. Хадис-и шәриф төмендегідей. «Бір адам жол бойымен келе жатып, жолдан тікенді бұтақты тауып алып, оны жолдан итеріп жіберді. Сол себепті Аллаһ оған разы болып, оны кешірді.

Уақыптың дәлелі Ибн Омар риуаят еткен хадисте келтірілген. «Хз. Бір күні Омарды (р.а.) Хайбар жерінің бір бөлігі соқты. Хазірет Омар пайғамбарымызға, уа, Алланың елшісіне: «Маған Хайбардан бір жер тиді. Менде бұрын-соңды бұдан артық керемет нәрсе болған емес. «Маған не істеуге бұйрық бересіз?» деп сұрайды. Hz. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Егер қаласаңыз, түпнұсқаны түрмеге қамап, садақа бере аласыз», – дейді. Омар да сол жерді сыйға тартты. Оны сатуға, садақа беруге, мұраға қалдыруға болмайды деп шарт қойып, түскен табыстарды кедейлерге, туыстарға, құлдарға, қонаққа, жолаушыларға жұмсауды сұрады. «Қамқорлығын өзіне алған адам дұрыс мөлшерде тамақтанса және оны басқаларға тамақтандырса, егер оның өзі одан мал алмаса, оған кінә жоқ». Жоғарыда келтірген Құран Кәрім аяттарымен Хз. Омарға қатысты оқиға туралы хадис және біз келтірген басқа да хадистер қарастырылғанда, уақыптың заңдылығы айқындалады. Негізінде сахабадан Жәбир (р.а.): «Алла Елшісінің (с.ғ.с.) сахабаларының ішінде оған шамасы жететін және уақып құрмаған ешкім қалмады». Уақыптың арқасында адамдар бұл дүниеде адамдарға жақсылық жасап, о дүниеде сауап алады

Ислам дінімен уақыптар басқа өлшемге ие болды. Ислам діні барша адамзатқа тарағандықтан, Ислам тарихының барлық кезеңдерінде адамзатқа жәрдемдесуге үндейтін аяттар мен хадистерді ұстанған мұсылмандар адамдардың қажеттіліктерін өтеу үшін әртүрлі уақыптар құрды.. Олардың бірнешеуін төмендегідей атап өтуге болады;әскерді жабдықтауға көмектесу, кедейлер мен баспанасыздарды баспанамен және тамақпен қамтамасыз ету,аурухана құру және науқастарды емдеу,оқушылардың білім алуына көмектесу, ғибадатханаларды салу, техникалық қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарын жүргізу, ауыз сумен қамтамасыз ету,жануарларды қорғау.

Уақыптың салалары  біз жоғарыда атап өткен салалармен ғана шектелмейді. Бүгінгі күнге дейін жеткен ең әдемі исламдық мотивтерді қамтитын тарихи туындылар әрқашан уақып арқылы жасалып, бүгінгі күнге дейін жеткізілді. Сонымен қатар, біздің мәдениетімізді тасымалдаудың ең маңызды факторы негізі болды. Сол себепті өткеннен алған уақып мұпасын болашаққа ең жақсы жолмен жеткізу – біздің парызымыз.

Мамметов Исматулла

Еңбекші аудандық «Исамиддин баба» мешітінің уақып бөлімінің жетекшісі